„რანაირად? როგორ შეიძლება გოგო ომში წავიდეს…“

„რანაირად? როგორ შეიძლება გოგო ომში წავიდეს…“

„დედა, როცა პანდემია დაიწყო და სოფელში ჩამოვედი, შენთან და მამასთან გატარებული დრო ჩემი ყველაზე ნათელი მოგონებაა იმ ბნელი კოვიდიანი დღეებიდან. ჩემი ვირტუალური რეალობა შეცვალა თქვენმა უგემრიელესმა ჩაიმ, ჩვენმა გრძელიმასაუბრებიმა, რომელიც ასე ძალიან მენატრებოდა. დიახ, სამედიცინოზე სწავლა რთულია და უმეტესად ხარბად მოითხოვს იმ დროს, რომელიც შეიძლებოდა შენთან გამეტარებინა. სოფელში დილა განსხვავებულია: მშვიდი, უბრალო და ხშირად იმაზე ხანგრძლივი,ვიდრე ქალაქშია. იმ დღის კი ჩვენი მშვიდობიანი დილა წამში გაწყდა და საღეჭი რეზინივით გაიწელა.

„ანუ რას ნუიშნავს ომია?“ — ერთი წამით ვერ გავიაზრე ის, რაც გავიგე.

ტათევ ხაჩატრიანი კოვიდ ცენტრში მოხალისედ მუშაობდა, როდესაც ომი დაიწყო. ის და მისიზურგჩანთა ჩუმი შეთანხმებით სტეფანაკერტამდე მივიდნენ. იგი საავადმყოფოში მორიგეობდა იმ დღეს, როცა არცახის ტერიტორიის ნაწილი მტერს გადასცეს. სწორედ მაშინ, მის იუბილეზე, ცხოვრება შეიცვალა და ძველი იერი აღარ დაბრუნებია.

ჩვენ ხომ მიჩვეულები ვართ, როდესაც გვეუბნრებიან, გვესროლეს, თავს დაგვესხნენ… მაგრამ ომი სერიოზული სიტყვაა, საშინლად სერიოზული.

ამგვარად, ერთ დღეს ომი დაიწყო და შემოვიდა ჩვენს ცხოვრებაში. ჩვენი ჩვეული დილა, რომელსაც ადრე დაუდევრად და ზარმაცობით ვიწყებდით, უჩვეულოდ სევდიანი და არაადამიანური გახდა.

მახსოვს შენი მზერა, დე, შენი დაბნეული მზერა არცახში თან გამყვა, ყოველ ჯერზე გონებაში გეხუტებოდი და შენი თბილი ჩახუტება იმ ცივ დღეებში ნამდვილი წამალი იყო ჩემთვის. რატომ ტიროდი, დედა, შემდეგ კი გულუბრყვილოდ თქვი:

— რანაირად, როგორ შეიძლება გოგო ომში წავიდეს?

ვიცი, რომ შენ და მამას ძალიან სასტიკად მოგექეცით, მაგრამ დარჩენა არ შემეძლო. ისიც ვიცი, რომ კარგად დაგეგმილი გაქცევა მაპატიე. ალბათ, არ გეგონა, რომ მანქანაში სწრაფად ჩავჯდებოდი  და ერევანში წავიდოდი.

სულ ვფიქრობ, რას გავაკეთებდი შენს ადგილას, ჩემ ქალიშვილს რომ დაერეკა ჩემთვის და ეთქვა:

— მორჩა, ომში მივდივარ.

კი, ვიცი, რომ გამოუვალ მდგომარეობაში იყავი, მაგრამ, ვფიქრობ, სულის სიღრმეში ჩემი გესმოდა.

იცი, დედა, მე ომის შესახებ წაკითხული მაქვს წიგნებში და ნანახი ფილმებში. ომი, რომელიც თქვენ გამოიარეთ 90-იან წლებში, უბრალოდ საინტერესო, შორეული ისტორია იყო ჩემი ასაკისთვის. მე, გამოუცდელი ადამიანისთვის დამახასიათებელი სიმსუბუქით ვიგებდი სიტყვა „ომს“, რადგან დარწმუნებული ვიყავი, რომ ის თაროებზე არსებული წიგნების საზღვრებს არ გასცდებოდა.

როდესაც დაიწყო, მივხვდი, რომ თუ შესაძლებლობა მაქვს დავეხმარო თუნდაც უმნიშვნელოდ, მაშინ ეს უნდა გავაკეთო, უკან დახევა უბრალოდ არ შეიძლებოდა. შენ ხომ ასე გამზარდე, რატომ გაგიკვირდა, როცა წასვლა გადავწყვიტე?

დედა, ხშირად მახსენდება ჩემი ჯარისკაცები, რომლებსაც სასწრაფო დახმარების მანქანაში ვეცნობოდით და სასწრაფოდ გადაგვყავდა  ერევანში. ზოგჯერ რამდენიმე საათი საკმარისია იმისთვის, რომ ადამიანი გაიცნო და შეიყვარო, ომში კი რამდენიმე საათი უფრო მნიშვნელოვანი და გადამწყვეტია. ხშირად მახსენდება ერიკი, ჩემი ერთ-ერთი ჯარისკაცი, მოლურჯო-მომწვანო თვალებით, ლამაზი და ძალიან პატარა ამ ყველაფრის სანახავად. ბევრი აისტორია დავტოვე ჩვენს თეთრ და წითელ მანქანაში: ერთი ჯარისკაცი შეყვარებულ გოგონაზე მესაუბრებოდა, მეორე გიტარაზე, მესამე კი სულ ომზე ლაპარაკობდა, მართალია, სევდიან ამბებს გვიამბობდა, მაგრამ სიცილით.

იყო დღეები, როდესაც მეგონა აღარ დავბრუნდები და მხოლოდ შენზე ვფიქრობდი. ერთ დღეს დაჭრილების წამოსაყვანად სოფელ ტოღში ჩავედით. ნისლიანი გზა იყო, ბუნება კი ლამაზი და საოცარი. ტოღში სროლები იყო, ისეთი სანახაობა, რომელიც საშინელებათა ფილმს მოგვაგონებს, რომელიც, ალბათ, არცერთ ფილმში არ მინახავს. ჰოსპიტალად ქცეული სამხატვრო სკოლის იატაკი სისხლით იყო დაფარული, კედლებზე სურათები ეკიდა. ამ ყველაფერში იყო დისონანსი: რა კავშირი აქვს ხელოვნებას, რომელიც ადამიანის ხელით იბადება და ომს, რომელიც სიცოცხლეს ართმევს  ადამიანებს? იმ დღეს ერთი ბიჭი მოიყვანეს, ფეხზე ჰქონდა ჭრილობა. სულ მას ვადევნებდი თვალს, არც კი ვიცი რატომ. როგორ განვიცდიდი, ფეხი არ მოეკვეთათ მისთვის და როდესაც გავიგე, რომ არ უნდა მოჰკვეთონ, ჩემს ბედნიერებას საზღვარი არ ჰქონდა. მაგრამ დედა, ომი შეიძლება უარესიც იყოს. სასწრაფოში ვისხედით, დაჭრილს ველოდებოდით, რომ წაგვეყვანა და უცებ დავინახე, რომ ჩემი ჯარისკაცი იყო, მოკვეთილი ფეხით. სტეფანაკერტამდე ბავშვივით ვტიროდი და სწორედ იმ დროს შენ მჭირდებოდი ყველაზე მეტად.

ვიცი, რომ ერევანში დაბრუნების შემდეგ, შემეძლო აღარ წავსულიყავი, მაგრამ არა, დედა, არც ერთი წამით არ მიფიქრია, რომ არ წავსულიყავი. იმ ვითარებაში წაუსვლელობა ჩემთვის ყველაზე ცუდი გადაწყვეტილება იქნებოდა, რადგან უკვე აღარ ვიცოდი, რას აკეთებენ, როდესაც  ომის დროს რჩებიან, სამაგიეროდ კარგად ვიცოდი, თუ რა უნდა გამეკეთებინა ომში.

იცი, თავიდან ყველა სულ სხვა განწყობით მიდის, მერე ყველაფერი იცვლება, ხანდახან დაღლილები მივდიოდით, უფრო ხშირად — ძალაგამოცლილები. იცი, ყველაზე მეტად რამ მომხიბლა არცახში? იმ მტკივნეულ სისასტიკეში ხალხის გაუტეხელმა სულმა, რომელიც უკან არასდროს დაიხევს. ხომ გახსოვს არევიკი, სტეფანაკერტის ჰოსპიტალში სროლისა და ჭურვების მიუხედავად სულ რომ იღიმოდა? არასოდეს მინახავს ის მოწყენილი…

ისე მინდოდა შენი ჩახუტება… შენს დაბადების დღეს, როცა სტეფანაკერტიდან ახლი ჩამოსული ვიყავი და სოფელში მოვედი, შენთვის ყვავილების თაიგული წამოვიღე, მხოლოდ პატარა თაიგული შენი უსაზღვრო სიყვარულის სანაცვლოდ. შენ კი გაგეცინა და მითხარი:

• შენც ჯარისკაცებივით მოდიხარ სახლში ყვავილების თაიგულით.

რამდენიმე საათი ძალიან  ცოტა ყოფილა შენი მონატრების წყურვილის მოსაკლავად.  შენ ყოველთვის ჩემ გვერდით იყავი იმის და მიუხედავად, რომ ჩემი გადაწყვეტილებები ზოგჯერ სულელურადაც გეჩვენებოდა, იმ დღეს თავმდაბლურად გამაცილე, შინაგანად მეთანხმებოდი.

დე, ომის მერე გავიზარდე, იმდენი რამ გავიაზრე და გავიგე… პატრიოტიზმს არ აღვიქვამთ სწორად. საზღვარგარეთ მცხოვრები ნათესავები მყავს, მთელი დღე პატრიოტულ სიმღერებს უსმენენ, პატრიოტულ ცეკვებს ცეკვავენ, აქაც ბევრია მსგავსი ადამიანი, მაგრამ ჩემთვის ეს არ არის პატრიოტიზმი. პატრიოტები არიან სტუდენტები, რომლებიც კარგად სწავლობენ, დედები, რომლებიც სწორად ზრდიან შვილებს, რადგან სწორედ ეს ადამიანები კურნავენ ჩვენს ავადმყოფ ქვეყანას. პატრიოტი შენ ხარ, დედა…

ჩემი დაბადების დღის ღამეს საავადმყოფოში მორიგეობის დროს წავიკითხე ჩვენი დამარცხების შესახებ… იმ წამიდან ჩემი ცხოვრება ადრინდელივით ვეღარ იქნება, თუმცა დე, მადლობელი ვარ ჩემი დაბადებისთვის, მადლობელი ვარ შენი დიდი, განუზომელი გულისთვის.

შენ კი ჩემ გამო განახევრდი, დე…“

ავტორი: კუშანე ზორაბიანი

ფოტოები  ფირუზა ხალაფიანისა